Khai quật tàu cổ Mombasa - Santo Antonio de Tanna

Tại thời điểm chiến thuyền "Santo Antonio de Tanna" bị đắm năm 1697, người Bồ Đào Nha đã đấu tranh để duy trì được quyền cai quản một số ít các công xưởng còn lại của họ ở vùng Ấn Độ Dương, và tuyến đường huyết mạch quan trọng nối giữa các công xưởng với nhau và với Bồ Đào Nha.

Một góc Mombasa
Khi được tin căn cứ quân sự của Bồ Đào Nha ở Goa đã bị bao vây hồi cuối năm 1696, một đội quân bao gồm hai chiến thuyền và hai thuyền buồm được cử tới để giải vây cho pháo đài Jesus. Đội quân đó do đại tướng Luis de Mello Sampaio chỉ huy và sử dụng chiến thuyền "Santo Antonio de Tanna" làm căn cứ. Sự thất bại của chiến thuyền "Santo Antonio de Tanna" và sự thất thủ của pháo đài Jesus năm 1698 là những thất bại lớn khiến cho Bồ Đào Nha lâm vào tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng.



Chiến thuyền "Santo Antonio de Tanna" được trục vớt từ năm 1977 đến năm 1979 dưới sự đỡ đầu của Viện khảo cổ học dưới nước thuộc Bảo tàng Quốc gia Kenya. Công việc trục vớt được tiến hành dưới sự hỗ trợ của một xà lan ở bên trên di chỉ khảo cổ. Nhân lực tham gia vào cuộc trục vớt đến từ nhiều nơi trên thế giới, và công cuộc trục lặn kéo dài nhiều giờ đồng hồ qua ba mùa khai quật. Hơn thế nữa phải mất hai phần ba năm nghiên cứu ở Mombasa để lập ra được catalogue và các tài liệu về hiện vật.



Theo các nhà nghiên cứu trình độ đi biển của công ty Đông Ấn Bồ Đào Nha thế kỷ 17, các quan hệ mậu dịch, kỹ thuật đóng tàu thuyền và các loại vật liệu rất hạn chế. Di chỉ tàu đắm này là di chỉ tàu đắm duy nhất của Bồ Đào Nha được khai quật theo tiêu chuẩn khảo cổ khắt khe nhất, điều này đã tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu có thể tiếp cận được tới những địa danh lịch sử mà trước đây chỉ thấy đề cập tới trên các tư liệu. Những tư liệu lịch sử ghi nhận rằng đội quân giải vây cho Mombasa cũng nhận biết được sự thất bại của mình từ trước. Và kết quả khai quật hiện trường cũng một phần chứng tỏ được điều này và cũng giúp khẳng định được rằng trên chiến thuyền có trở theo cả hàng hoá buôn bán bởi tìm thấy trên chiến thuyền có rất nhiều thùng gỗ đựng hàng hoá. Điều đó cho thấy chiến thuyền này thất bại ở Mombasa do có hai mục đích: buôn bán và giải vây cho Mombasa.

Sự bần hàn của Bồ Đào Nha vào thời điểm đó được phản ảnh thông qua những hiện vật thu gom được tại hiện trường khai quật. Những đồ đạc và hàng hoá trên tàu không phù hợp với qui mô, mục đích và kích cỡ của chiến thuyền. Quá trình khai quật này cung cấp cho các nhà nghiên cứu nhiều sự hiểu biết sâu sắc hơn nữa về những điều kiện của đế quốc Bồ Đào Nha trong thế kỷ 17. Những báo cáo có tính chất kết luận về tàu cổ này vẫn đang được xây dựng và sẽ được công bố sau khi hoàn tất.

Alison Darroch và Robin Pierc (Theo www.diveturkey.com)