TIẾN HOÁ NHIỆT KIẾN TẠO PALEOZOI - MESOZOI SỚM ĐỚI BIẾN DẠNG SÔNG MÃ: BẰNG CHỨNG TỪ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TỔ HỢP TUỔI ĐỒNG VỊ PHÓNG XẠ (Phần 1)

I- MỞ ĐẦU
Trên bình đồ cấu trúc hiện tại, đới biến dạng Sông Mã có dạng tuyến kéo dài theo phương tây bắc đông nam, là một bộ phận trùng với đới khâu Sông Mã, đã được các nhà địa chất Pháp đề cập đến từ những năm đầu của thế kỷ 20 [5] và được coi là ranh giới khâu nối mảng Đông Dương với mảng Nam Trung Hoa với các thời gian khép nối khác nhau thay đổi từ trước Đevon [4, 9, 11, 17], đến trước Trias [5]. Các công trình nghiên cứu về đới khâu Sông Mã chủ yếu tập trung vào nghiên cứu đặc điểm thạch học, thạch luận các đá tạo nên tổ hợp ophiolit [12, 16], nghiên cứu về cấu trúc, kiến tạo [1, 2, 3, 4] về biến dạng [7, 15, 18, 19], hoặc nghiên cứu về biến chất của các đá trong đới khâu [9]. Các công trình đã công bố đều khẳng định sự tồn tại của tổ hợp ophiolit trong đới biến dạng, đới khâu Sông Mã [1, 2, 12]. Quá trình tiến hóa kiến tạo diễn ra trong các pha tạo núi va chạm Permi-Triat, Jura-Kreta và Kainoizoi đã làm biến dạng và biến đổi mạnh mẽ và sâu sắc bình đồ cấu trúc kiến tạo không những của đới khâu Sông Mã mà của cả khu vực rộng lớn khắp bán đảo Đông Dương lên đến tận bán đảo Triều Tiên [18]. Tuổi của hoạt động biến dạng dẻo đi kèm biến chất của các loại đá khác nhau có mặt trong đới khâu Sông Mã đã được xác định bằng phương pháp 40Ar/39Ar [7, 10, 18] đều tập trung trong khoảng 245-250 triệu năm. Cho đến nay hầu như chưa có công trình nào đề cập đến tuổi kết tinh của các đá siêu mafic, mafic cũng như tuổi khép kín nhánh phía đông của Paleotethys và khâu nối khối mảng Đông Dương vào với mảng Nam Trung Hoa. Việc làm sáng tỏ thời gian hình thành các đá chính của tổ hợp ophiolit và thời gian va chạm, gắn kết xảy ra dọc đới khâu Sông Mã đóng vai trò quan trọng không những cho lãnh thổ Việt Nam mà còn có ý nghĩa to lớn đối với tiến hóa kiến tạo, địa động lực khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, do các đá tạo nên đới khâu đã trải qua quá trình biến dạng, biến chất đa pha, phức tạp nên việc xác định chính xác tuổi sinh thành của các đá siêu mafic, mafic cũng như thời gian khâu nối là một bài toán không đơn giản. Để góp phần làm sáng tỏ từng bước tiến hóa kiến tạo địa động lực của đới biến dạng cũng như đới khâu Sông Mã, tổ hợp các phương pháp xác định tuổi đồng vị phóng xạ đã được sử dụng để giải mã quá trình nguội lạnh nhiệt kiến tạo của các đá biến dạng biến chất tạo nên đới khâu Sông Mã.